Ön Çapraz Bağ
Diz, dört bağ tarafından bir arada tutulan bir menteşe eklemidir.
Dizin her iki tarafında birer bağ (kollateral bağlar, diğer ismiyle yan bağlar) ve dizin içinde derinde iki bağ vardır. Dizin içinde birbirini "kesen", çaprazlayan iki bağa ön çapraz bağ ve arka çapraz bağ denir.
Ön çapraz bağ (ÖÇB) diz ekleminde kemikleri, kendisi dışındaki diğer bağları ve kıkırdağı bir arada tutan sert, esnek bir doku bandıdır. Uyluk kemiğinin (femur) en alt bölgesini kaval kemiğinin (tibia) tepesine bağlar ve tibianın öne doğru olması gerektiğinden daha fazla yer değiştirmesini önler.
Aktivite sırasında ön çapraz bağ, tibianın femura göre ne kadar ileri "kayabileceğini" kontrol eder, esas olarak çok fazla ileri hareketi önlemeye yarar. Bir dereceye kadar hareket veya kayma normal ve dizin çalışması için gerekliyken, çok fazla hareket dizdeki diğer yapılara zarar vererek bazı hastalarda uzun süreli sorunlara yol açabilir.
Peki bu önemli yapı yaralanır mı? Ya da yaralanırsa ne olur?
Evet, yaralanır; hatta yırtılır diyebiliriz. Ön çapraz yırtılmaları maalesef çok sık görülen ortopedik yaralanmalardandır. Tam olarak kopmalar yaşanabildiği gibi kısmi yaralanmalar dediğimiz bağın bir bölümünün yırtıldığı yaralanmalarla da karşılaşırız.
En çok kayak, futbol, futbol, basketbol ve tenis gibi dönme, kesme ve dönme hareketlerinin olduğu sporlar sırasında meydana gelir ve kadınlarda erkeklere göre daha sık görülmektedir.
Ön çapraz bağ yaralanmalarıyla ilgili detaylarla bir sonraki yazımızda görüşmek üzere.
Fzt. Melis Destan
Menisküsler
Diz eklemini oluşturan üç kemik bulunur. Femur (uyluk kemiği), tibia (kaval kemiği) ve patella (diz kapağı). Diz eklemini oluşturmak için femur ve tibia birleşir, patella bir miktar koruma sağlamak için bu iki eklemin önüne oturur. Kama şeklindeki iki fibroz kıkırdak parçası, femur ve tibia arasında süspansiyon görevi görür. Bunlar menisküslerdir.
Dizde biri dizin iç tarafında olmak üzere iki menisküs vardır – iç taraftaki medial menisküs olarak bilinir. Diğeri ise dizin dış tarafında bulunur – bu da lateral menisküstür. Medial menisküs, 35 mm çapında, dizin arkasında ön tarafa göre daha fazla yer kaplayan yarım daire biçimindedir. Ön boynuzu, ön çapraz bağın önündeki interkondiller fossada tibial platoya yakın bir yere yapışıktır. Lateral menisküs neredeyse daireseldir, ön ve arka boynuzu yaklaşık olarak eşit bir genişliğe sahiptir ve eklem yüzeyinin medial menisküsten daha büyük bir bölümünü kaplar, daha hareketlidir.
Menisküs, esas olarak su (%72) ve kollajenden (%22) oluşan, hücrelerle aralanmış yoğun bir hücre dışı matristir. Normal, sağlıklı menisküslerde doku sıvısı toplam ağırlığın %65 ila %70'ini oluşturur. Bir amortisör görevi görmesinin yanı sıra menisküsler, vücudun ağırlığını diz eklemi boyunca dağıtır. Bu dağılım olmadan bacaktaki kemikler üzerinde aşırı kuvvetler oluşacak ve bu da diz ekleminin erken artritine (kireçlenmeye) yol açabilecektir. Menisküslerin şekli ve yapısı, yuvarlak femur yüzeyinin düz tibial yüzeyden kaymasını engelleyerek eklemin stabilitesinin korunmasına da yardımcı olur. Küçük kan damarları tarafından beslenirler; ancak merkezde doğrudan kan akışının olmadığı geniş bir alan vardır. Bu bölgede bir yaralanma meydana gelirse iyileşme gerçekleşemez.
Fzt. Melis Destan